Artearen begirada
Aurreko zereginean paisaia aztertzeko hiru tresnak eskaintzen dituzten aukeretan arakatu dugu, eta geure ondorioak atera ditugu. Zeregin honetan paisaiaren pertzepzioaren alderdi subjektiboenetan jarriko dugu arreta, eta paisaia irakurtzeko beste modu bat ezagutuko dugu: artearen begirada. Zeregin honetan ikasitakoa gure hurrengo zereginean erabiliko dugu, gure udalerriko paisaia zehatz bat irakurtzen jardungo dugun zeregina izango delarik.
Zer da paisaia artearen ikuspegitik
1. Artearen begirada paisaiaren gainean
Paisaiara hurbiltzeko beste modu hau ezagutzen hasteko, bideo labur bat ikusiko dugu, arteak paisaiari begiratzen dion moduari buruz hitz egiten diguna, baita arteak paisaia irudikatzen duen modu desberdinei buruz ere. Binaka ikusiko dugu bideoa eta behean adierazten diren galderei erantzungo diegu gure koadernoetan. Galderetako bati erantzuteko Eduardo Chillidari buruzko informazioa behar izango dugu. Gure koadernoa erabili behar izango dugun jarduera guztietan egingo dugun bezala, koadernoa ebaluatzeko errubrika bat erabiliko dugu.
Erantzun behar diegun galderak
Binaka, bideoa ikusiko dugu eta ondoko galderei erantzungo diegu gure koadernoan:
- Bideoan hizketan ari den artistak artean paisaia tratatzeko hiru modu daudela aipatzen du; bi arte tradizionalari lotuta, eta azkena arte garaikideari lotuta. Zeri buruz da bakoitza? Deskribatu itzazu labur-labur.
- Bideoan Eduardo Chillida eskultore donostiarra aipatzen da bere obretan paisaiarekin elkarrekintza bat ezartzen duen artista garaikidearen adibide gisa. Zeintzuk dira bideoan aipatzen diren Chillidaren obrak? Bilatu Chillidaren beste obra batzuk, paisaiarekin joko bat ezartzen dutenak eta idatzi zuen koadernoan gustukoen dituzuen hiru obraren izenburuak, zergatik aukeratu dituzuen azalduz.
- Zein da bideoaren amaieran ematen den paisaiaren definizioa? Idatzi ezazue zuen koadernoan.
2. Paisaia artelanetan
Jarduera honetan paisaia artelan zehatz batean irudikatzen den moduari buruz gogoeta egingo dugu talde txikitan. Gure koadernoa erabili behar dugun jarduera guztietan egingo dugun bezala, koadernoa ebaluatzeko errubrika bat erabiliko dugu. Gainera, talde-lana ebaluatzeko errubrika bat erabiliko dugu. Paisaia tratatzen duten artelanen hiru adibide ditugu: aurreko mendean Gipuzkoako landako paisaiak irudikatzen dituen olerki bat, joan den mendearen erdialdeko Gasteizko landako ingurunearen pintura bat, eta 2011n Bilbon izandako argazki erakusketa bat paisaia industrialei eta hirietakoei buruzkoa.
Poema
Xabier Lizardik 1929an idatzitako olerki bat irakurriko dugu. Bertan, Tolosa eta Donostia arteko trenetik ikusten duen paisaia deskribatzen du, sarritan egin ohi zuen ibilbidea izanik. "Bultzi-leiotik" du izena olerkiak, eta "Biotz-begietan" bere liburuan biltzen da. Hona hemen olerkia euskaraz eta gaztelerara itzulia (liburuan barne hartua):
Oi, lur, oi, lur!
Oi, ene lur nerea!…
Oi, goiz eme,
parre gozoz ernea!...
Arto musker,
mendi, baserri zaarrak;
ale gorriz
abailduta sagarrak:
Oro laño
mee batek estalia,
urrez oro
eguzkiak yantzia...
Nekazari,
gizandi bat iduri
soroan zut:
beiondeizula zuri!…
Zure bazter
gurazko aberria,
doa zoro
(ta bertan ni) bultzia...
Oi, ene lur,
baninduzu zerea,
zu landu, ta
zure sariz asea!...
Bañan... ezin:
beeko bear goriak
narama… Agur,
soro, sagar, mendiak!…
Oh, tierra, oh, tierra!
¡Oh, mi tierra mía!...
¡Oh, tierna mañana,
nacida con dulces risas!...
Verdes maizales,
montes, viejos caseríos;
manzanos que el rojo fruto
abruma:
Todo velado
por una tenue niebla,
todo
dorado por el sol...
Labrador,
parecido a un gigante
erguido sobre la heredad:
¡dichoso tú!
Por tu orilla
mi patria de deseo
corre locamente
(y yo en él) el tren...
¡Oh, tierra mía,
ojalá fuese tuyo,
y, cultivándote,
me saciaras de tu premio!...
Mas... no puedo:
la vida hirviente del llano
me lleva... ¡Adiós,
heredades, manzanos, montes!...
Olerki honi buruzko informazioa Auñamendi Entziklopediak eskaintzen dion sarreran aurkituko dugu. Bertan, besteren artean, Lizardik gogokoen zuen gaietako bat natura zela jakingo dugu. Gainera, El juego de los sentidos en la obra Bihotz-begietan de José María Aguirre "Xabier Lizardi" izenburua duen artikulu baten pasarte bat irakurriko dugu, Bultzi-leiotik olerkiaren inguruan Carlos Cid Abasolok idatzia:
Ondoren, galera-sorta bati erantzungo diogu talde txikitan, eta gure koadernoetan idatziko ditugu erantzunak:Aurretik dagoeneko aipatu dugun hurrengo olerkian, naturaren sublimazio hori bera antzematen da. Poetak nahiago du natura hiria baino, baina, hala ere, "beheko behar gorriak darama": bizimoduaz aldatzeko gai ez dela sumatzen du, tren horretatik jaisteko, hainbesteko inbidia diola dioen nekazaria berdintzeko.
[...]
Lizardirengan, trena, aitzakia ona da paisaiaren fresko inpresionista bat irudikatzea lortzeko. Eta ondo asko lortu du efektu hori bertso labur-laburrekin eta gehienetan silababakarrak, silaba bikoak edo hirukoak diren hitzekin. Erritmo poetikoa eta trenaren martxa erabateko sinbiosian elkartzen dira. Eta, kamera zinematografiko bat balitz bezala, trenak, ikusmenari egindako omenaldi baten antzera, paisaia batetik bestera eramaten gaitu, irudi poetiko batetik are eta ederragoa den –litekeena bada– beste batera.
Carlos Cid Abasolo
- Kontuan hartuta olerkia 1929an idatzia dela: Zein osagai existitzen ote ziren garai hartan Tolosa eta Donostia arteko trenetik ikusten zen paisaian, eta Lizardik poeman ez aipatzea erabaki zuena? Zergatik izango ote?
- Zer paisaia nahiago du Lizardik, hirikoa edo landakoa? Zertan oinarritzen gara hori baieztatzeko?
- Hitz bakar batekin laburbilduko dugu olerkiaren zazpi bertsoetako bakoitzaren ideia nagusia, Lizardik aditzera eman nahi zuena.
Pintura
Ondoren, "Vitoria a contraluz desde Santa Lucía" koadroa behatu dezakegu, Jesús Apellaniz artistak 1950ean margotu zuena. Gaur egun, Gasteizko auzo bat da Santa Luzia, 80ko hamarkadan eraikia; lehen paisaia oso bestelakoa zen, ordea.
Pintore honi buruzko informazioa Auñamendi Entziklopediak eskaintzen dion sarreran aurkituko dugu. Bertan, besteren artean, Apellaniz pintore inpresionista zela jakingo dugu.
Ondoren, galdera-sorta bati erantzungo diogu talde txikitan, eta erantzunak gure koadernoetan idatziko ditugu:- Zeintzuk dira paisaiaren elementuak? Koadroan agertzen den paisaiaren elementuak adieraziko ditugu, hauek bereiziz: lehen planoa (argiena), hiriaren profilak eratutako erdiko planoa eta inguratzen duen mendilerroak osatutako atzealdea.
- Zein urtarotan margotu ote zuen Apellanizek koadro hau? Zertan oinarritzen gara esateko?
- Zer iradokitzen digu koadro honek? Paisaiaren gure lehenengo inpresioari buruzko fitxako adjektiboetako batzuk erabil ditzakegu koadroaren aurrean ditugun sentsazioak identifikatzeko.
Argazkia
Bilboko Arte Eder Museoak 2011n ikusgai jarritako "New Topographics* erakusketari buruzko egunkariko artikulu bat irakurriko dugu. Gainera, erakusketa horren aurkezpena irakurriko dugu Arte Eder Museoaren webgunean. Bi iturri horien bitartez, argazkilaritzak paisaia tratatu izan duen moduan izan diren aldaketei buruzko informazioa bilduko dugu. Bestalde, web orri bat kontsultatuko dugu, erakusketa horretako argazki gehiagorekin.
Ondoren, talde txikitan, ondoko galdera-sortari erantzungo diogu gure koadernoetan:- Zein izan zen erakusketako argazkilariek paisaiaren generoari egin zioten ekarpena? Zer desberdintasun barneratu zituzten ordura arte paisaia tratatzen zen moduarekiko?
- Zer aditzera eman nahi zuten erakusketako argazkilariek beren paisaien bitartez?
- Paisaien zein argazki ditugu gustukoen, naturaren ikuspegi idealizatua erakusten dutenak, edo ingurunean gizakiaren ekintza leialtasunez islatzen dutenak? Zergatik?
3. Artea paisaian: Land Art
Jarduera honetan, binaka, Land Art izeneko mugimendu artistikoari buruzko informazioa bilduko dugu, baita mota horretako obren adibide batzuei buruzkoa ere. Ondoren, galdera-sorta bati erantzungo diogu gure koadernoetan. Gure koadernoak erabili behar izango ditugun jarduera guztietan bezala, koadernoa ebaluatzeko errubrika bat erabiliko dugu.
Erantzungo diegun galderak
Binaka, behean zerrendatutako iturriak erabiliz bilduko dugu informazioa, eta ondoko galderei erantzungo diegu gure koadernoetan:
- Zein da Land Art-en ezaugarri nagusia? Zerk bereizten du Land Art obra bat beste artelan batzuetatik?
- Zer zeregin betetzen du paisaiak Land Art-en? Artista horiek nola erabiltzen dute paisaia beren obretan?
- Gustukoen ditugun Land Art-eko hiru obra aukeratuko ditugu, eta beren izenburuak eta egileen izenak idatziko ditugu gure koadernoan.
Ikasitakoaren Egunerokoa
Zeregina amaitu ondoren, egin dugun lana gainbegiratzeko unea da, eta ikasitakoaren egunerokoan gure iritziak idaztekoa.
Item hauei erantzun ahal izango diegu:
- Asko kostata egin dut...
- Zailtasunak izan ditut...
- Ez dut zeregina bukatu zeren eta...
- Zeregina amaitutzat ematen dut (data)
Ondoko lizentziak babestua: Creative Commons: aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin 4.0 Lizentzia