Gida didaktikoa
Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Sailak, paisaia-politiken garapenaren esparruan, paisaiari buruzko material didaktikoak sortu ditu, derrigorrezko hezkuntzaren etapetara zuzenduak, sekuentzia didaktiko moduan. Kasu honetan, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako (DBH aurrerantzean) lehen eta bigarren mailara zuzendutako sekuentzia didaktiko bat da. Sekuentzia didaktikoa zereginetan dago antolatuta, eta zeregin bakoitza hainbat jardueraz dago osatuta.

1. Sarrera
DBHko curriculumean paisaiaren hezkuntzari lotutako erreferentziak aztertzen baditugu, kontuan izanik curriculuma 236/2015 DEKRETUAK definitzen duela, abenduaren 22koak, Oinarrizko Hezkuntzako curriculuma finkatu eta Euskal Autonomia Erkidegoan ezartzen duenak, ziurtatu ahal izango dugu paisaiaren hezkuntzak lotura berezia duela DBHko curriculumaren bi konpetentziarekin: Konpetentzia Zientifikoa eta Herritar Konpetentzia. Are gehiago, bi konpetentzia horietako bakoitzaren barruan, paisaiarekin lotura estuena duen irakasgai zehatz bat da: Biologia eta Geologia Konpetentzia Zientifikoaren kasuan, eta Geografia eta Historia Gizarte eta Herritar Konpetentziaren kasuan. Hortaz, sekuentzia didaktiko hau zuzenean dago lotuta bi irakasgaien helburuekin eta edukiekin, eta bietako edozeinetatik heldu ahal izango zaio.
Izan ere, sekuentzia didaktikoak lotura duen irakasgaiei dagokienez, esan daiteke diziplina anitzak barnean hartzen dituen proposamena dela, biltzen dituen jarduerak egokiak baitira arte-hezkuntzan lantzeko, beste batzuk hizkuntzetan, batzuk bietan eta beste batzuk IKTetan.
Ikaskuntza-prozesua sekuentzia didaktiko baten inguruan antolatzen da, zeinaren ardatza ikasleen eguneroko paisaiaren ezagutza den, paisaia hori baita ondoen ezagutzen dutena eta bizitza errealean parte hartzeko eta iritziak emateko aukera gehiago emango dizkiena. Eguneroko paisaiaren ezagutza hori zeregin batzuen bitartez egituratzen da, eta zeregin horiek irekiko dute euren adimena paisaia ikusteko modu desberdinetara, eta piztuko dute paisaiak duen garrantziari buruzko gogoeta. Zereginetan, banako eta taldeko jarduerak egingo dituzte. Hasierako planteamendua da ikasgela guztiak, taldetan antolatuta, zeregin guztiak eta jarduera guztiak lantzea. Azken produktua ikastetxearen inguruneko paisaiei buruzko poster digital batzuen sorkuntza izango da.
Sekuentzia didaktikoa edozein paisaia-motatan aplikatu ahal izateko moduan dago taxututa, eta ikasgela barruan lan egitea dakar berekin, baina landa-irteerak ere egingo dira ikastetxetik gertu dauden paisaiak behatzeko.
1.1. Sekuentzia didaktikoaren atalak
Sekuentzia didaktikoa herriko udalaren balizko gonbidapen batetik abiatzen da, ikastetxeak poster digital batzuk sor ditzan udalerriko paisaien inguruan, ondoren, poster horiekin erakusketa bat egiteko. Poster digital horiek izango dira sekuentzia didaktikoaren azken ekoizpena.
Sekuentzia didaktikoa sarrerako zeregin batekin hasten da, ikasleak motibatzeko, paisaiari buruz aurretik dituzten ezagutzak ebaluatzeko, eta sekuentzia didaktikoa taldeari aurkezteko. Ondoren beste bi zeregin daude, eta horietan paisaia irakurtzeko bi modu desberdin ezagutuko dituzte ikasleek, ikastetxetik ikus daitekeen paisaia behatzetik. Zeregin horiek "entrenamendu" antzeko bat dira udalerriko paisaiaren analisian oinarritzen den zereginari ekiteko, ikasleek talde txikitan aurrera eramango dutenari, eta talde txiki bakoitzak poster digital batean adieraziko ditu bere emaitzak.
Ondokoak dira zereginen izenburuak:
- Zer da paisaia?
- Nola irakurri paisaia
- Artearen begirada
- Irakur ditzagun gure paisaiak!
- Komunikatu dezagun ikasitakoa
1.2. Ebaluazioa
Zereginak eta jarduerak ebaluazio-errubriken bitartez ebaluatzen dira, ondoren azken emaitzan islatzen diren horien bitartez. Errubrika bakoitza taula bat da, sarrera bikoitzarekin, eta bertikalki idazten dira bertan balioztatu behar diren elementuak, eta horizontalki horietako bakoitzari egingo zaion balorazioa, zergatik balioztatuko den modu batera edo bestera zehazki azalduz. Ebaluazio hori bakarka egin dezake irakasleak, edo ikasleen partaidetza ere izan dezake.
Gainera, ikaskuntzaren autoebaluaziorako bi tresna aurreikusi dira (ikasitakoaren egunerokoa eta dokumentu bat) eta beste tresna bat sekuentzia didaktikoaren ebaluaziorako.
Ebaluaziorako tresna guztiak zereginetan barneratuta daude, eta horietatik deskargatzen dira.
2. Zereginak konpetentziekin lotzea
Ondoko taulak sekuentzia didaktikoaren zereginek zeharkako nahiz jakintzagaiei dagozkien oinarrizko konpetentziekin duten lotura laburbiltzen du.
ZEREGINAK | |||||
OINARRIZKO ZEHAR-KONPETENTZIAK |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Hitzez, hitzik gabe eta modu digitalean komunikatzeko konpetentzia | x | x | x | x | x |
Ikasten eta pentsatzen ikasteko konpetentzia | x | x | x | x | x |
Elkarbizitzarako konpetentzia | x | x | x | ||
Ekimenerako eta ekiteko espiriturako konpetentzia | x | x | x | ||
Izaten ikasteko konpetentzia | x | x | x | x | x |
DIZIPLINA BARRUKO OINARRIZKO KONPETENTZIAK | |||||
Hizkuntza- eta literatura-komunikaziorako konpetentzia | x | x | x | ||
Matematikarako konpetentzia | x | x | |||
Zientziarako konpetentzia | x | x | |||
Teknologiarako konpetentzia | x | x | |||
Gizarterako eta herritartasunerako konpetentzia | x | x | x | ||
Arterako konpetentzia | x | x | x | x | |
Konpetentzia motorra |
3. Sekuentzia didaktikoa lotzen zaien curriculumaren edukiak
Hona hemen DBHko lehen eta bigarren kurtsoei dagozkien eduki-multzoak, sekuentzia didaktiko hau zuzenean lotzen zaiena:
Ikasgaia: Biologia eta Geologia
- 1. multzoa. Ikasgai guztietan eta ikasgai honetako eduki multzo guztietan komunak diren oinarrizko zehar-konpetentziekin lotutako edukiak.
- 4. multzoa. Lur planetako biodibertsitatea: biosfera, izaki bizidunen sailkapena, biodibertsitatea.
- 5. multzoa. Ikerketa-proiektua.
Ikasgaia: Geografia eta Historia
- 1. multzoa. Ikasgai guztietan eta ikasgai honetako eduki multzo guztietan komunak diren oinarrizko zehar-konpetentziekin lotutako edukiak.
- 2. multzoa. Lurra eta ingurune naturalak: Gizakiaren ekintzak ingurune naturaletan.
- 4. multzoa. Kultura-adierazpenak.
Sarreran adierazi bezala, sekuentzia didaktikoa beste irakasgai batzuekin ere dago lotuta, diziplinarteko proposamen gisa eratuta baitago.
4. Helburu didaktikoak
Sekuentzia didaktikoak ondoko helburu didaktikoak ditu:
- Eguneroko paisaiaren ezaugarriak zehaztea, ikuspegi desberdinak aplikatuz eta metodo desberdinetan arakatuz, bai maila pertsonalean bai maila sozialean duen garrantziaz sentsibilizatzearren, baita paisaiak gehiago gozatu eta baloratzearren ere.
- Paisaiaren osagaiak eta dimentsioak identifikatzea, bai objektiboak bai subjektiboak, bakarka nahiz taldean hainbat iturri eta tresna erabiliz, era horretan paisaia ikusteko modu desberdinei eta dituen hainbat fazetari buruz gogoeta egiteko.
- Paisaiaren analisi baten emaitzak laburbiltzea, informazioaren eta komunikazioaren teknologiak erabiliz bere edukiak komunikatu eta adierazteko, gizartearen aldetik paisaiaren funtzioei eta balioei buruz kontzientzia hartzen parte hartzeko helburuz.
5. Zereginen eta jardueren laburpena, beren garapenerako orientabideak; produktuak; baliabideak eta denboralizazioa
5.1. Sekuentzia didaktikoa garatzeko gomendio orokorrak
Sekuentzia didaktikoa irakasleen erabakien arabera garatu daiteke, proposamena lan egiten ari diren taldearen errealitatea egokitzeko. Dena den, kontuan hartu beharreko oinarrizko jarraibide batzuk daude.
- Hasi aurretik, ikasleei proposamena bere osotasunean ezagutzera ematea.
- Gaia testuinguruan kokatzea, jakin-mina piztuz.
- Proposamena planteatzea, helburuak adieraziz: Zer egin behar dugu? Zer ikasiko dugu? Nola? Zertarako?
- Ebaluazioa nolakoa izango den azaltzea eta baliabideak eta tresnak aurkeztea: ikasitakoaren egunerokoa eta errubrikak.
- Ikasleek ondokoak uneoro ezagutzen dituela ziurtatzea:
- Sekuentzia didaktikoaren zein etapatan dauden.
- Zer zeregin eta jarduera egin behar dituzten.
- Nola antolatu behar duten lan egiteko.
- Zertarako egiten ari diren zeregin edo jarduera jakin bat.
- Nola ebaluatuko dituzten eta nola parte hartuko duten ebaluazioan.
- Ikaskuntza-prozesuari buruz gogoeta egitea
- Sekuentzia didaktikoak tresna bat hartzen du barnean, ikasleei egindako lana eta aurrerabideak adierazten laguntzen diena: ikasitakoaren egunerokoa. Dokumentu hori sekuentzia didaktikoaren garapenaren une desberdinetan bakarka nahiz taldean egindako gogoetaren emaitza da:
- Sekuentzia hastean. Ikasleek ohar batzuk idatziko dituzte beren itxaropenak eta zalantzak adierazteko.
- Zeregin bakoitza amaitzean. Egindako lana balioztatuko dute, baita lanean zehar sortu izan diren arazoak edo zalantzak ere.
- Azken produktua sortu ondoren. Egunerokoaren azkeneko sarrera sekuentzia didaktikoaren garapen orokorra balioztatzeko izango da.
- Sekuentzia didaktikoak tresna bat hartzen du barnean, ikasleei egindako lana eta aurrerabideak adierazten laguntzen diena: ikasitakoaren egunerokoa. Dokumentu hori sekuentzia didaktikoaren garapenaren une desberdinetan bakarka nahiz taldean egindako gogoetaren emaitza da:
- Sekuentzia didaktikoa ebaluatzea
- Ezinbestekoa da ikasleek askatasun osoz ebaluatu ahal izatea sekuentzia didaktikoaren esperientzia eta ikasi dutena. Horretarako, bi dokumentu espezifiko hartzen dira barnean:
- Sekuentzia didaktikoaren ebaluazioa
- Zer ikasi duten ebaluatuko dute ikasleek
- Ezinbestekoa da ikasleek askatasun osoz ebaluatu ahal izatea sekuentzia didaktikoaren esperientzia eta ikasi dutena. Horretarako, bi dokumentu espezifiko hartzen dira barnean:
- Era malgu eta ireki batez jardutea
- Sekuentzia didaktiko honek talde/ikasgela bakoitzera egokitu behar den lan-proposamen bat planteatzen du. Gainera, marjina utzi behar du ikasleek egindako ekarpenek eta iradokizunek helburu orokorrak lantzeko aukera emango duten bestelako jarduera eta zeregin batzuei bide emateko.
- Sekuentzia didaktiko honen planteamenduak eta edukiak kurtso baterako baino gehiagorako balioko dute. Hala eta guztiz ere, beti izaten da beharrezkoa baliabideak eta materialak (batez ere URLak) gainbegiratzea, eta momentu desberdinetan unean uneko gaiak barne hartzea.
- Azkenik, ikasleen lehentasunezko jarduera bat hauxe izan behar du: beren baliabide, informazio-iturri eta lan-tresna propioak bilatzea.
- Sekuentzia didaktikoaren edukiak aldez aurretik ezagutzea, barnean dituen URL guztiak bisitatuz eta, bereziki, paisaiaren osagaien analisirako fitxa betetzeko jarraibideak arretaz irakurriz.
5.2. Zereginen eta jardueren laburpena, bere garapenerako orientabide espezifikoak; produktuak; baliabideak eta denboralizazioa
Erantsitako taulak eskematikoki zerrendatzen ditu sekuentzia didaktikoa osatzen duten zereginak, zeregin bakoitzak barnean hartzen dituen jarduerak, bakoitzean ikasleek sortuko dituzten produktuak, erabili beharreko baliabideak eta proposatutako denboralizazioa. Denboralizazio hori orientagarria da, gure ikasleen ikaskuntza-erritmoaren eta planteatzen joango diren interesen eta jardueren araberakoa izango baita.
6. Ebaluaziorako irizpideak eta tresnak
Ebaluaziorako irizpideak erreferenteak edo gidak dira sekuentzia didaktikoaren ikaskuntzak balioztatzeko; lorpen-adierazleek, berriz, jokabide behagarrietan zehazten dituzte ebaluaziorako irizpideak. Edukien nahiz konpetentzien eskuratze-maila ebaluatzeko balio dute. Barne hartzen diren ebaluaziorako tresna desberdinen bidez (errubrikak, ebaluazio-esperientziak...) praktikan aplikatu arren, atal honetan erreferentzia gisa eduki ahal izateko biltzen ditugu ebaluaziorako irizpideak.
- Paisaia baten alderdien ezaugarri objektiboak nahiz subjektiboak adieraztea, fitxa, krokis eta artelan mota desberdinak interpretatuz eta landuz, eta informazio-iturri eta analisirako eta sintesirako bitarteko gisa erabiliz.
- Iturri desberdinak erabiltzea (soinuak, krokisak, fitxak, irudiak, artelanak, idatzizko iturriak) paisaiari buruzko informazioa lortzeko, erlazionatzeko eta prozesatzeko eta ondorioa modu antolatu eta ulergarri batean komunikatzeko, horretarako informazioaren eta komunikazioaren teknologiek eskaintzen dituzten aukerak erabiliz.
- Hainbat iturritatik lortutako informazioa zehaztasunez erabiltzea eta arrazoitutako iritziak ematea, taldeko jardueretan paisaien ezaugarriak adosterakoan.
- Paisaia ikusteko dauden modu desberdinez jabetzea.
7. Baliabide osagarriak
Nahiz eta sekuentzia didaktikoak Euskal Autonomia Erkidegoko edozein ikasgelan garatzeko beharrezko material guztia biltzen badu ere, Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Sailak baliabide osagarriak eskaintzen ditu paisaiari espezifikoki eskainitako atalean, bere webgunean.
Sekuentzia didaktikoa abian jartzean ikastetxea kokatuta dagoen eremuko paisaiaren ezagutzan gehiago sakondu nahi izanez gero, dagokion eremu funtzionaleko Paisaiaren Katalogoa kontsultatu daiteke, informazio osagarri oso lagungarria eskaini baitezake. Bestalde, Paisaiaren Katalogoa lantzen arituko balira sekuentzia didaktikoa abian jartzen den unean, ikasleek parte har lezakete euren iritziekin ekarpenak eginez, webguneak parte hartzeko dituen mekanismoen bitartez.
Bestalde, beste sekuentzia didaktiko bat dago, DBHko hirugarren eta laugarren kurtsoetara zuzendua, Gure Paisaiak eta beren Eraldaketak izena duena.
Ondoko lizentziak babestua: Creative Commons: aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin 4.0 Lizentzia